Η Αλεξάνδρεια δεν χάθηκε για μας

Πίσω στη δημοσιογραφική δραστηριότητα η Φωτεινή Πιπιλή χθες Κυριακή με ένα ενδιαφέρον συγκινητικό για τον εναπομείναντα ελληνισμό στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Διαβάστε το για να δείτε τι σημαίνει ελληνισμός στη ξεχασμένη του ιστορία. Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της Κυριακής στο περιοδικό «Κ».

Η Αλεξάνδρεια δεν χάθηκε για μας

Η Φωτεινή Πιπιλή μεταφέρει την ατμόσφαιρα ενός αξέχαστου εορτασμού της 25ης Μαρτίου στην πόλη του Καβάφη

«Αυτές τις μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
Για τα άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
Πράγματα συμπαθητικά∙ δικά μας, Γραικικά.
Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης…

Στα ποιήματά του, ο μέγιστος της Αλεξάνδρειας δεν κράτησε σημαιάκια για την Επανάσταση του 21. Έγραψε μόνο το μοιρολόγι του για την Πόλη που πάρθηκε, στο ποίημα «Πάρθεν», επηρεασμένος από «το άσμα το Τραπεζούντιον με την παράξενη γλώσσα και με την λύπη των Γραικών των μακρυνών εκείνων…», των Ποντίων.


Αλεξάνδρεια, 25η Μαρτίου 2008 και μόλις τέλειωσε η θεατρική παράσταση στο ευρύχωρο θέατρο της Ελληνικής Κοινότητας, προχωρήσαμε προς το επιβλητικό μέγαρο των Σχολείων για τις πανηγυρικές ομιλίες και τους παραδοσιακούς χορούς-παντοτινό φινάλε.
Το τσολιαδάκι δίπλα μου απόκαμε και έγειρε στην ποδιά της μάνας του για ύπνο. Κουράστηκε να τρέχει εδώ κι εκεί, να κουνάει σημαιάκια, να ακολουθεί τα μεγαλύτερα παιδιά στις πρόβες για το βηματισμό της παρέλασης, να μπερδεύεται στους γύρους του τσάμικου, να ακούει, χωρίς να καταλαβαίνει τους επετειακούς λόγους .
Ήταν - δεν ήταν τριάμισι χρόνων και από εκείνη την ημέρα του εορτασμού της 25ης Μαρτίου δεν θα θυμάται τίποτε. Αν οι γονείς του συνεχίσουν να είναι Αλεξανδρινοί, θα ζήσει και θα ξαναζήσει το ίδιο σκηνικό, για να θυμάται πως εορτάζουν οι ολίγοι πλέον την Εθνική μας Παλιγγενεσία.
Σαν να μαι εκεί και φέτος, στον μεγάλο κήπο, πάνω σε ό,τι έχει απομείνει από το κάποτε πλούσιο χορτοτάπητα μπροστά από τα μεγαλειώδη κτήρια της Κοινότητας. Εικόνα ίδια και απαράλλακτη με τις γιορτές της παιδικής μου ηλικίας, βίωσα. Με κολλημένα πρόχειρα, χρωματιστά, παλιομοδίτικα πορτραίτα Κολοκοτρώνη, Μπουμπουλίνας, με αφισέττες, «Ζήτω το Έθνος», «Ζήτω η 25η Μαρτίου» και κάτω οι γονείς συγκινημένοι. Παρατηρούσα την μαντηλοδεμένη Αιγύπτια μητέρα πως χειροκρόταγε το γιο της από μεικτό γάμο, που από τώρα ξέρει πως έχει μια ιδιότυπη, ξεχωριστή πατρίδα, την Αίγυπτο του ελληνισμού.
Εκείνο το τριήμερο με γύρισε πολλά χρόνια πίσω. Ήταν η πολλοστή επίσκεψή μου στην Αλεξάνδρεια. Όμως, ούτε και αυτήν τη φορά μπόρεσα να την αποχαιρετήσω, οριστικά. Από το πρώτο μου ταξίδι, νεαρή, το 1978 -η Ελληνική Κοινότητα μετρούσε τότε 3.000 Έλληνες - έως και το τελευταίο, δεν την χορταίνω, παρότι κάθε φορά βρίσκω πολύ λιγότερους Αλεξανδρινούς. Περίπου 300 σήμερα, τους συναντάς στους χώρους της Κοινότητας, στο στάδιο «Σώτερ», στη λέσχη, στα συγκλονιστικά δειλινά από τον Ελληνικό Ναυτικό Όμιλο. Είχα προλάβει παλαιούς Αλεξανδρινούς που έσουραν ακόμα με τα γέρικα βήματά τους τις αναμνήσεις τους, από τους δαφνόσπαρτους δρόμους της Αλεξάνδρειας πού υποδέχτηκε το Βενιζέλο και την παράσταση της Ισιδώρας Ντάνκαν. Έσουραν αυτό τον πλούτο της ζωής απομονωμένοι σε ξεθωριασμένες επαύλεις, δέσμιοι του παρελθόντος, αλλά ευτυχείς που γλίτωσαν Νάσερ, καταστροφή, ξεριζωμό.
Το εμπόριο βάμβακος και οι δωρεές
Από τη γέννησή της κιόλας, στα μέσα του 19ου αι. η μικρή παροικία των Ελλήνων ανέδειξε το εμπορικό δαιμόνιο του Έλληνα. Δημιουργήθηκε από ξεριζωμένα φτωχόπαιδα από την Ήπειρο και τουρκοκρατούμενα νησιά στο δημιούργημα του Καβαλιώτη Μωχάμετ Άλι, που τους καλοδέχτηκε. Ο ελληνικός πληθυσμός της Αλεξάνδρειας ανερχόταν κάποτε στους 150.000.
Ο άνθρωπος που ενστερνίστηκε και στήριξε με πακτωλό χρημάτων, τον ελληνισμό της Αιγύπτου ήταν ο τότε γενικός πρόξενος της Ελλάδας, Μιχαήλ Τοσίτσας. Θεμέλιος λίθος, για να στεριώσει το μεγαλείο της παροικίας υπήρξε η δωρεά του οικοπέδου του για την πρώτη κοινοτική εκκλησία του Ευαγγελισμού, η χρηματοδότηση του πρώτου ελληνικού κοινοτικού σχολείου – σήμερα στεγάζεται το Πατριαρχείο
Η Ελληνική Κοινότητα ανθίζει μαζί με το εμπόριο του βάμβακος που κάνει όλο και περισσότερους Έλληνες πλούσιους και διαγκωνιζόμενους για το ύψος των χορηγιών προς την κοινότητα. Έξω από τα πλουσιόσπιτα, μακριά από την πόλη που οι γλώσσες άλλαζαν ρυθμούς μέσα από το στόμα των ίδιων κατοίκων - γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, εβραϊκά, ελληνικά -, η χολέρα, αποδεκάτιζε τους πληθυσμούς. Έτυχε να μείνει στην ιστορία ένα από τα ελληνικά νοσοκομεία, του Αγίου Σωφρονίου, γιατί εκεί ο Γερμανός R.Koch μαζί με 2 έλληνες γιατρούς απομόνωσαν τον ιό της χολέρας και ανακαλύφθηκε το εμβόλιο. Όταν ανέλαβε την προεδρία της Κοινότητας ο Γεώργιος Αβέρωφ, είχαν ήδη επικρατήσει με τον πλούτο τους οι σπουδαίες οικογένειες του Εμμ. Μπενάκη, του Σαλβάγου που ξεκίνησε την ανέγερση του ελληνικού κτιριακού τετραγώνου - 40.000 τ.μ. Το 1878 ιδρύθηκε το κοινοτικό γυμνάσιο, το Αβερώφειο, που λειτουργεί έως σήμερα, και ο Μπενάκης ίδρυσε το Κοινοτικό Συσσίτιο .
Μορφή του ελληνισμού της Αιγύπτου υπήρξε ο Αντωνιάδης που το οικογενειακό του αρχοντικό με τον τεράστιο βοτανικό κήπο το χάρισε στο Δήμο Αλεξάνδρειας, ενώ οι Κότσικα έκτισαν υπερσύγχρονο νοσοκομείο, όπου κατέφυγαν ο ελληνικός στρατός και η κυβέρνηση το 1941. Έξι εκκλησίες συντηρεί έως σήμερα η Ελληνική Κοινότητα και στα σχολεία όλων των βαθμίδων φοιτούν 84 μαθητές με 29 καθηγητές και δασκάλους αποσπασμένους από την Ελλάδα που, τους έζησα, με τι πάθος κρατούν την κάθε ικμάδα ελληνικής διαχρονικότητας στις αίθουσες ενώ, ακόμη οι γέροι και οι άποροι βρίσκουν φροντίδα. Το παλαιό τρίπτυχο αξιών Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια συντηρείται με δόσεις νοσταλγίας και αγωνίας που, όπως μου είπε ο πρόεδρος κ. Κατσίμπρης, «πρέπει η Ελλάδα να μας βοηθήσει να μη φύγει η νεολαία μας γιατί τελειώνουμε! Το κύριό μας αίτημα είναι η υλοποίηση του έργου για την αποκατάσταση του ελληνικού τετραγώνου «Chatby».
Την ώρα που μου τά λεγε κι εγώ σημείωνα, άρχισε ο «γιατρός» Περικλής Τσάπαρης να απλώνει πάνω στο τραπέζι λαχταριστά θαλασσινά στη διάσημη ψαροταβέρνα του στο Αμπουκίρ. Ξεκίνησε από τα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου και ξόμεινε στην Αλεξάνδρεια, δημιουργώντας έναν ακόμα ελληνικό μύθο όπου, όλοι πίνουν ακόμα στην υγειά της Αλεξάνδρειας που, όχι, ακόμα δεν χάθηκε για μας τους Έλληνες!